قاللیبافی بخش میانی و اصلی تولید فرش دست‌باف است. در این بخش پس از آماده‌سازی نقشه و الیاف مناسب، قالیباف با انجام فرایند گره‌زنی و پودکشی به بافت فرش می‌پردازد و رج به رج مطابق با نقشه عملیات بافت را به پیش می‌برد.
بافت فرش در کارگاه‌های آستان قدس رضوی هم بر دارهای فلزی و هم بر دارهای چوبی انجام می‌پذیرد و این فرایند بسته به اقتضا و سفارش در رجشمارهای متفاوت و با گره‌های متقارن و نامتقارن قابل انجام است.
«شركت تهيه و توليد فرش آستان قدس رضوي» در سال 1360 تأسيس شد و در سال 1362 شروع به بهره‌برداري و فعالیت کرد.
این شرکت در طول ۴ دهه فعالیت، فراز و نشیب‌های زیادی را از سر گذرانده و تجارب ارزشمندی را در حوزه طراحی، تأمین مواد اولیه، رنگرزی، بافت، پرداخت و شست‌و‌شو و خدمات‌رسانی گرد آورده است.
آنچه در این تصاویر می‌بینید، حال و هوای سال‌های گذشته این شرکت است.
طراحی فرش فرایندی برای ترسیم و پیش‌بینی تولید فرشی است که در آینده بافته می‌شود. در این فرایند تعیین و ترسیم طرح و چارچوب اصلی و نقش‌مایه‌های مندرج در آن، اندازه و چگونگی نسبت متن و حاشیه صورت می‌گیرد.
شرکت فرش آستان قدس رضوی از دیرباز با ایجاد واحد طراحی کوشیده است به طرح و نقشه‌هایی اصیل، نفیس و همسو با دیرینگی و ارزش‌های فرش دست‌باف ایران دسترسی یابد و اکنون نیز افزون بر بهره‌گیری از توان و مهارت طراحان کهنه‌کار و باتجربه، از استعداد و قابلیت‌های طراحان جوان نیز بهره می‌گیرد.
فرش‌های دست‌باف پس از بافت نیازمند طی کردن فرایندی هستند که پرداخت (روگیری) مهمترین بخش آن است. در فرایند پرداخت، پرز یا خامه‌های اضافه فرش در ارتفاعی مناسب کوتاه شده و سطحی یکنواخت را پدید می‌آورند. پرداخت از یک‌سو به زیبایی فرش و آشکار شدن طرح و نقشه آن می‌انجامد و از سوی دیگر موجب یکدستی و همنواختی سطح فرش می‌شود. افزون بر پرداخت، برخی خدمات تکمیلی مانند دوگره زدن، شیرازه زدن، دارکشی و… نیز بنا به نیاز احتمالی به انجام می‌رسد.
رنگرزی فرایندی است که طی آن الیاف پشم، ابریشم و پنبه متناسب با رنگ‌های مدنظر در نقشه فرش رنگ می‌پذیرند. این فرایند ممکن است به دو شیوه گیاهی یا شیمیایی به انجام برسد و مهارت رنگرز در به‌کارگیری رنگزاها بسیار اهمیت دارد.
شرکت فرش آستان قدس رضوی افتخار دارد که همه فرایند رنگرزی خود را با رنگزاهای طبیعی (گیاهی) به انجام می‌رساند و الیاف رنگرزی‌شده در کارگاه رنگرزی این شرکت از ثبات و کیفیت مطلوبی برخوردارند.
همچنین این کارگاه تنها کارگاه رنگرزی در کشور است که الیاف را پیش از ریسندگی و قبل از تبدیل شدن به نخ (خامه) رنگ می‌کند.
فرش‌آرایی رواق‌های حرم مطهر و روگذرها برای برگزاری نماز جماعت، جشن‌ها، سوگواری‌ها و مناسبت‌های خاص، انبارداری و نگهداری تخصصی فرش‌های دست‌باف و ماشینی حرم مطهر، نگهداری، غبارروبی، لکه‌گیری، شست‌و‌شو و مرمت مستمر فرش‌ها و نیز برآورد نیاز سالانه حرم مطهر برای تولید و تأمین فرش از جمله خدماتی است که در این بخش از سوی شرکت فرش آستان قدس رضوی ارائه می‌شود.
پيگيري‌هاي مستمر و نظارت مستقيم بر نحوه ارائه خدمات موجب شده است كه شركت بتواند علي‌رغم توسعه مستمر رواق‌ها و صحن‌ها، این تعهد و ادای وظیفه را به بهترین شکل به انجام رساند و اسباب رفاه حال زائران حرم مطهر رضوی را از نظر استفاده از اماكن مفروش‌شده با فرش باکیفیت و مطلوب، به‌ويژه در مراسم و مناسبت‌ها فراهم آورد.
تناسب در اندازه فرش
اگر وسعت محلی که قرار است مفروش شود در تناسب با اندازه فرش نباشد، ناگزیر خواهید بود کناره‌های فرش را تا بزنید یا بخشی از فرش در کنار دیوار بالا رود یا اینکه بخشی از آن زیر کمد، تخت، میز یا دیگر وسایل قرار گیرد. این حالت غیرطبیعی برای مفروش شدن یا فشار دائمی وسایل روی فرش موجب آسیب رسیدن به فرش، ساییدگی یا حتی سوراخ شدن می‌شود.
از این‌رو توصیه می‌شود به تناسب اندازه فرش با محل قرارگیری آن دقت شود.
دقت در محل قرارگیری فرش
هرچند کف خانه‌های امروزی برخلاف گذشته پوشیده از مواد آهکی، گچی یا ناهموار نیستند اما تأکید بر این نکته ضروری است که کف زمین و سطح قرارگیری فرش باید صاف و عاری از مواد آهکی باشد.
بهتر آن است که زیر فرش از کفپوش‌هایی همچون سنگ، سرامیک و پارکت استفاده شود و درزهای سنگ‌ها و سرامیک‌ها نیز به‌صورت کامل پر شود.
پهن کردن فرش روی موکت یا کف‌پوش‌های پلاستیکی نیز پیشنهاد نمی‌شود چرا که الیاف موکت در نزدیکی با الیاف پشم می‌توانند فضای مستعدی برای زندگی حشرات فراهم آورند.
محیط امن برای فرش
نم و رطوبت می‌تواند به رشد موجودات ذره‌بینی به‌ویژه انواع قارچ‌ها و کپک‌ها در فرش دست‌باف منجر شود. رشد این حشرات زیان‌بار در آب و هوای گرم و مرطوب بیشتر از سایر شرایط آب و هوایی است. از این‌رو باید ضمن پرهیز از نوسان شدید رطوبت و دما در محل نگهداری یا استفاده فرش دست‌باف، از هر گونه رطوبتی مانند عرق کردن لوله‌های کف اتاق، لوله‌های رادیاتور، درزهای پنجره یا شیروانی اجتناب شود.
نفوذ حشرات در فرش دست‌باف موجب تخریب الیاف پشمی می‌شود و برخی حشرات نیز الیاف سلولزی (پنبه) آسیب می‌رسانند. در این میان لارو حشره بید مخرب‌ترین است و بهترین راه برای از بین بردن بید، نظافت و تمیز کردن مستمر فرش است.
پیشنهاد می‌شود هر از گاهی فرش‌ها متناسب با شرایط محیطی جا‌به‌جا شوند و در معرض جریان هوا و نور خورشید (در مدت زمانی محدود و مشخص) قرار گیرند.
از تابش مستقیم و مداوم نور خورشید به فرش دست‌باف نیز باید پرهیز کرد. تابش نور به برخی از قسمت‌های فرش (جلوی پنجره‌ها و…) در ساعات مشخصی از روز می‌تواند موجب رنگ‌پریدگی همان قسمت از فرش شود. همچنین باید توجه داشت که الیاف ابریشم به علت پروتیینی بودن، در برابر اشعه ماورای بنفش تخریب می‌شوند و از همین‌رو بهتر است از قرار گرفتن در برابر تابش مستقیم نور خورشید اجتناب شود.
نظافت فرش
استفاده از انواع جاروهای دستی، برقی و همچنین برس‌های مخصوص موجب بیرون آمدن تخم‌های بید از لابه‌لای پرزهای فرش می‌شود.
در صورت استفاده از جاروی دستی بهتر است در جهت خواب فرش جارو زده شود و نمدار باشد تا از برخاستن گردوغبار جلوگیری شود. در هنگام استفاده از جاروی برقی (مکشی) نیز باید در جهت خواب فرش و به یک سمت کشیده شود و در برگشت، دسته جارو از سطح فرش بلند شده و دوباره کشیده شود. (حرکت در خلاف جهت خواب فرش به مرور موجب شکستگی خواب فرش می‌شود)
شستوشوی فرش
شستوشوی فرش امری است اجتناب ناپذیر، اما این فرایند باید به‌وسیله افراد متخصص با دستگاه‌های مناسب باشد. پیشنهاد می‌شود این فرایند در کارخانه‌های فرش‌شویی انجام پذیرد زیرا شستوشوی ناآگاهانه در بعضی از فرش‌ها موجب تداخل رنگی، پوسیدگی و بروز آسیب‌های جدی مانند پارگی خواهد شد.
چند نکته تکمیلی
همه حقوق این وبگاه از آن شرکت فرش آستان قدس است.
