معاون امور شرکتهای بنیاد بهره‌وری موقوفات رضوی با حضور در مجتمع تولید فرش آستان قدس رضوی از فرایند تولید فرش در این مجتمع بازدید کرد.

سید مهدی طالبیان در این دیدار که کارشناس مسئول گروه صنعت و انرژی بنیاد بهره‌وری موقوفات رضوی او را همراهی می‌کرد از سالن‌های قالیبافی و واحدهای رنگرزی، چله‌دوانی، پرداخت و شست‌وشو بازدید کرد و با ویژگی‌ها و توانمندی شرکت فرش آستان قدس رضوی آشنا شد.

در این بازدید مدیرعامل شرکت فرش آستان قدس رضوی با تأکید بر برخی ویژگی‌های منحصر به فرد در این شرکت از جمله تولید متمرکز و یکپارچه، استفاده از رنگزاهای طبیعی، نظارت مستمر و دوری از هرگونه تقلب در بافت و نیز امکان سفارش‌پذیری، از رویکرد تازه در تنوع بخشیدن به تولیدات و گرایش به توسعه بازار گفت.

گفتنی است شرکت فرش آستان قدس رضوی با پیشینه‌ای چهل ساله در تولید فرش دستباف باکیفیت برای اماکن متبرکه، یکی از شرکت‌هایی است که ذیل بنیاد بهره‌وری موقوفات رضوی فعالیت می‌کند.

به گزارش روابط عمومی شرکت فرش آستان قدس رضوی، عصر روز سه‌شنبه 27 دی‌ماه 1401 مدیرعامل این شرکت مهمان تلفنی برنامه «خط آزاد» شد.

در این برنامه زنده که با اجرای پیمان طالبی روی آنتن رادیو جوان رفت، حمید کارگر به پرسش‌هایی درباره فرش ایرانی و وضعیت تجارت و صادرات آن پاسخ گفت.

کارگر با اشاره به جنبه‌های هنری فرش دستباف، ایران را در ویژگی‌هایی همچون قدمت، گنجینه غنی طرح و نقشه، تنوع در شیوه‌های بافت و پراکندگی در سراسر کشور و میان اقوام گوناگون، برترین کشور تولیدکننده فرش معرفی کرد که البته در حوزه تجارت و بهای تمام‌شده با چالش‌هایی مواجه است.

مدیرعامل شرکت فرش آستان قدس رضوی در پاسخ به پرسشی درباره وضعیت صادرات فرش دستباف ایران گفت: با وجود آن که پیش از این فرش دستباف به‌عنوان یکی از مهمترین اقلام صادرات غیرنفتی کشور مطرح بود، در سال‌های اخیر با کاهش شدید صادرات مواجه شده و از متوسط پانصد میلیون دلار صادرات سالانه، در سال گذشته به زیر صد میلیون دلار رسیده است.

حمید کارگر در پاسخ به علت گرانی فرش دستباف، ضمن اشاره به سرمایه‌ای بودن فرش گفت: تولید فرش زمان‌بر است و دستمزد کم و حداقلی که در طول چندین ماه به قالیبافان پرداخت می‌شود سهمی 60 تا 70 درصدی از قیمت تمام‌شده یک فرش را شامل می‌شود. بنابراین با وجود آنکه در تنگنای اقتصادی ممکن است عددی درشت در سبد خانوار تلقی شود، چندان گران و خارج از قاعده نیست.

فایل صوتی این گفت‌و‌گو را می‌توانید در لینک زیر بشنوید:

http://radio.iranseda.ir/epgarchivePart/?VALID=TRUE&ch=13&e=151157271

به گزارش روابط عمومی شرکت فرش آستان قدس رضوی، در روزهای سرد زمستانی که استان خراسان با یخبندان و سرمای شدیدی مواجه شده است، بسته‌های ارزاق حمایتی به قالیبافان این شرکت اهدا شد.

در این فرایند همه قالی‌بافان فعال در کارگاه‌های شرکت فرش آستان قدس رضوی در مشهد (کنه‌بیست) و کاشمر و نیز دیگر کارکنان شاغل در فرایند تولید فرش دست‌باف از این بسته‌ها بهره‌مند شدند.

گفتنی است در شرایط دشوار اقتصادی، تکریم هنرمندان قالی‌باف و حفظ منزلت اجتماعی این گروه در دستور کار شرکت فرش آستان قدس رضوی قرار دارد و در این مسیر از انواع ابزارهای حمایتی استفاده می‌شود. برای نمونه از سال گذشته و با پرداخت سهم بیمه از سوی شرکت، آن دسته از قالی‌بافان شاغل در کارگاه‌های تولید فرش که تاکنون از انواع خدمات و پوشش‌های بیمه‌ای برخوردار نبودند، تحت پوشش «بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر» قرار گرفتند و مابه‌ازای ریالی این حمایت به دیگر قالی‌بافان نیز پرداخت شد.

هیئت مدیره شرکت افزون بر بازدید از سالن‌های تولید در کارگاه متمرکز فرشبافی در کاشمر و ارائه دیدگاه‌های اصلاحی در بهبود فرایند تولید، با حضور در فرمانداری کاشمر درباره چگونگی توسعه فرش‌بافی و تسهیلات و حمایت‌های مورد انتظار بحث و رایزنی کردند.

شایان ذکر است کاشمر یکی از قطب‌های تولید فرش دست‌باف در خراسان است و هم‌اکنون بیش از 200 نفر قالیباف در کارگاه تولید فرش آستان قدس رضوی در این شهرستان در حال فعالیت هستند.

به همت شرکت فرش آستان قدس رضوی و با همراهی بنیاد کرامت رضوی، بیش از 120 کیف مدرسه حاوی انواع نوشت‌افزار مورد نیاز دانش‌آموزان تهیه و به قالیبافان شاغل در کارگاه‌های این شرکت اهدا شد.

این اقدام با توجه به تورم اقتصادی موجود در جامعه و در راستای حمایت از تحصیل و درس‌آموزی فرزندان قالیبافان همکار با شرکت فرش آستان قدس رضوی به انجام رسید.

در این فرایند نزدیک به 90 نفر از قالیبافان کارگاه کاشمر و نزدیک به 40 نفر از قالیبافان کارگاه کنه‌بیست کیف و نوشت‌افزار برای دانش‌آموزان شاغل به تحصیل خود در سال تحصیلی 1402-1401 را دریافت کردند.

بیش از 60 تخته فرش دست‌باف ویژه حرم مطهر کریمه اهل بیت(س) که در کارگاه‌های شرکت فرش آستان قدس رضوی در مشهد و کاشمر بافته شده است، به رؤیت و ارزیابی نمایندگان آن حرم مطهر رسید.

در حاشیه این ارزیابی که حجت الاسلام والمسلمین علی اشرف عبدی (مدیر حرم مطهر) و برخی دیگر از مدیران، ناظران و کارشناسان آن بارگاه مطهر حضور داشتند، افزون بر بررسی وضعیت کیفی فرش‌های تولیدی، از سالن‌های بافت و دیگر بخش‌های مجتمع تولید فرش آستان قدس رضوی نیز بازدید شد.

شایان ذکر است برپایه توافق انجام‌شده، نزدیک به یک هزار و ۷۰۰ مترمربع فرش دست‌باف توسط شرکت فرش آستان قدس رضوی و در پی امریه تولیت معزز آستان قدس رضوی برای اهدا به حرم مطهر حضرت معصومه(س) و مفروش شدن آن آستان مقدس در حال بافت و تحویل تدریجی است.

در این مانور آموزشی که با همکاری آتش‌نشانی به انجام رسید، چگونگی استفاده از کپسول آتش‌نشانی و اطفای حریق به سرپرستان سالن‌های بافت آموزش داده شد. 

بازدید از نقاط حادثه‌خیز و دارای احتمال خطر در کارگاه و نیز ارائه توصیه‌های ایمنی در چگونگی نگهداری پشم و سایر مواد اولیه تولید فرش و نحوه به حداقل رساندن ضریب خطر از دیگر محورهای این مانور آموزشی بود.

خبرگزاری «آستان‌نیوز» گفت‌و‌گوی «سارا صالحی» با «حسین نعیم‌آبادی» (رئیس هیئت مدیره شرکت فرش آستان قدس رضوی) را منتشر کرده است که مشروح آن در پی می‌آید:

فرش ایرانی، جلوه‌گاه فردوس است و بهترین مفروش برای صحن و سرای بهشتی امام هشتم. رنگ و نقش و هنر با هم یکی می‌شوند تا زیر پای زائر امام هشتم بنشینند و او را به کمال زیارت سوق دهند.

به گزارش آستان نیوز، روزهای پر منزلت دهه کرامت، فرصت گرانقدر زیارت بارگاه امام رئوف است و یکی از چشم نوازترین مناظر حرم مطهر رضوی، گستره مفروش صحن‌ها و رواق‌ها است که به همت فعالان در شرکت فرش آستان قدس رضوی تهیه و آماده می‌شوند.

رشد و توسعه در طول چهار دهه

زائر از هر دری که وارد حرم مطهر رضوی شود، موجی از طرح و نقش به پیشواز چشمانش می آید. فرش‌ها در رنگ‌های فیروزه‌ای، روناسی، لاجوردی و لاکی، باغی از گل و رنگ را پیشکش حضور مهمانان امام می‌کنند. فرش‌هایی که داستان درازی از تولید تا رسیدن به حرم مطهر رضوی دارند.

حسین نعیم‌آبادی؛ رئیس هیئت مدیره شرکت فرش در خصوص فرایند پر فراز و نشیب تهیه و تأمین فرش اماکن متبرکه رضوی می‌گوید: شرکت سهامی خاص فرش آستان قدس رضوی با هدف حفظ اصالت‌های فرش ایرانی در حوزه طرح و نقشه، رنگرزی طبیعی و بافت کیفی به منظور ایجاد اشتغال پایدار برای قشر هنرمند بافنده تأسیس شد. با توجه به اینکه تأمین فرش برای حرم مطهر رضوی به شکل یک‌دست در رنگ و نقشه و ابعاد و با کیفیت مطلوب از نظر استحکام و دوام زیر پای خیل زائران از طریق بازار مقدور نبود، آستان قدس رضوی تصمیم گرفت فرش را از طریق کارگاه‌های متمرکز بر مبنای استانداردهای مورد نیاز خود تولید کند.

وی می‌افزاید: از سال 1360 پیگیری برای ثبت این شرکت آغاز شد و بالاخره سال 63  نخستین کارگاه در منطقه کنه بیست مشهد به بهره‌برداری رسید و محصولات آن روانه حرم مطهر رضوی شد. طی افزایش و توسعه رواق‌های حرم مطهر رضوی، این نیاز احساس شد که دومین کارگاه آستان قدس رضوی در روستای تربقان شهرستان کاشمر در سال 72 احداث شد. سومین کارگاه این شرکت نیز با هدف کارآفرینی و اشتغال‌زایی به دستور تولیت وقت، آیت الله رئیسی در منطقه محروم راور کرمان راه‌اندازی شد.

بزرگ‌ترین کارگاه‌ متمرکز قالی بافی کشور

در شرکت فرش، زنجیره تولید به شکل کامل وجود دارد. مهندس نعیم آبادی شرح مختصری از فرایند تولید فرش در این مجموعه می‌دهد و ادامه می‌دهد: ما صاحب بزرگترین کارگاه‌ متمرکز قالی بافی کشور و در دنیا بی‌نظیر هستیم.  پیش از هر مرحله‌ای، تهیه پشم بر مبنای نیاز حرم و استحکام و کیفیت پشم صورت می‌گیرد تا استفاده و دوام لازم را زیر پای زائران داشته باشد. حدود 500 بافنده در کنار 80 پرسنل در سایر بخش‌ها در شرکت فرش مشغول هستند و سالانه در مجموع 4 هزار متر مربع فرش نفیس دستباف در رج شمارهای 30، 40 و 63 رج در ابعاد مختلف تولید می‌شود تا وسعت رواق‌های حرم را مفروش کنند.

او عنوان می‌کند: پشم از کرمانشاه و سیرجان کرمان تهیه و ممزوج می‌شود تا استانداردهای مدنظر شرکت فرش تأمین شود. همه پشم‌های شسته شده با ورود به کارگاه کنه بیست مشهد، به صورت کاملا طبیعی و به روش سنتی رنگرزی می‌شود. نکته قابل ملاحظه در تولیدات آستان قدس رضوی این است که برخلاف سایر کارگاه‌ها، اول پشم رنگ می‌شود و بعد ریسیده و تبدیل به نخ می‌شود، در حالی که معمولاً نخ را رنگ می‌کنند. طراوت، دوام و طول عمر فرش با رنگرزی گیاهی افزایش پیدا می‌کند، طوری که در اثر پا خوردن نه تنها افت نمی‎کند بلکه زیباتر شده و به نما می‌نشیند.

نعیم‌آبادی می‌گوید: ریسیدن پشم‌ها و سپس آماده‌سازی برای بافت، مراحل بعدی تولید فرش است. اما چله کشی در دو نوع دار آهنی که به دار فارسی معرف است و دار چوبی انجام می‌شود.

او توضیح می‌دهد که «برخی دارهای آهنی تا 54 متر هم طول دارند. چله کشی چنین دار عریضی، نیاز دارد که مسیر طولانی بالغ بر 450 کیلومتر طی شود.» در مرحله بعد، بر مبنای طرح و نقشه حرم مطهر بافت به دست هنرمندان بافنده آغاز می‌شود تا زمانی که فرایند تولید فرش به پایان برسد، آن وقت نوبت پرداخت فرش می‌رسد که در دو کارگاه کنه بیست و کاشمر انجام می‌پذیرد. سرویس نهایی، شیرازه بافی و بسته‌بندی فرش مراحل نهایی کار هستند تا روانه حرم مطهر شود.

توجه به تنوع پوشش در حرم مطهر

اما فرش دستباف تنها پوشش اماکن متبرکه نیست، تأمین فرش‌های ماشینی حرم مطهر رضوی نیز توسط شرکت فرش آستان قدس صورت می‌گیرد. فرش‌هایی که تن پوش صحن‌های حرم منور رضوی می‌شوند. به گفته نعیم‌آبادی، سالانه حدود 60 هزار متر مربع فرش ماشینی مرغوب برای استفاده در فضاهای روباز حرم تهیه و تأمین می‌شود.

ارائه خدمات جانبی فرش

غیر از تولید فرش دستباف و تأمین فرش ماشینی، بخش دیگری از فعالیت‌های شرکت فرش آستان قدس رضوی به ارائه خدمات جنبی مرتبط با نگهداری فرش اختصاص دارد. در قالب قرارداد خدمات با حرم مطهر رضوی، انواع خدمات مرتبط با فرش اعم از پهن کردن و جمع کردن فرش‌ها، تنظیف، تعمیر و سرویس، شست‌وشو و… توسط این شرکت انجام می‌شود. دستگاه‌های قالیشویی هم در کارگاه کنه بیست مستقر و مشغول ارائه خدمات است و سالانه حدود 300 هزار متر مربع فرش ماشینی و دستباف در این کارگاه شستشو می‌شود.

محصول زیبا و مانا 

او روی دوام و ماندگاری تولیدات شرکت فرش آستان قدس رضوی در قیاس با سایر تولیدات بازار تأکید دارد و با بیان مصادیقی از آمار اضافه می‌کند: وقتی حرم سالانه حدود 20 تا 30 میلیون زائر دارد و ممکن است بارها از یک مسیر تردد کنند، فرش پا خور بسیار زیادی دارد و به تناسب مکانی که پهن شده نیاز به شستشو و ترمیم مرتب دارد که از عمر واقعی فرش می‌کاهد.

لذا استانداردهای خاصی در این شرکت برگرفته از سال‌ها تجربیات به علاوه دانش فنی در همه مراحل تولید فرش رعایت می‌شود؛ به عنوان نمونه رنگ کردن پشم پیش از ریسیده شدن و استفاده از رنگرزی گیاهی.

متوسط عمر فرش دستباف در حرم حدود 9 سال و فرش ماشینی حدود 3 سال است و هر ساله 60 هزار متر مربع فرش ماشینی و 3 هزار و 500 متر مربع هم فرش دستباف از حرم خارج می‌شود.

اقبال بازارهای داخلی و خارجی به فرش‌های آستان قدس رضوی

زیارت، میانبر اعتلا و کمال است و همه دست اندرکاران امر زیارت، حتی خود فرش از این برکت بی نصیب نمی‌مانند. تار و پودش دست به دست هم می‌دهند تا بر قدر و گوهر زائر بیافزایند. فرشی که به پابوسی زائر آمده، متبرک می‌شود و قدر و قیمت پیدا می‌کند.

از نعیم‌آبادی درباره سرنوشت فرش‌های مستعمل حرم مطهر جویا می‌شویم. در پاسخ می‌گوید: فرش‌هایی که با ضخامت حدود 12 میلی متر وارد حرم رضوی می‌شوند، به ضخامت حدود 5 میلی متر که می‌رسند از حرم خارج می‌شوند. فرشی که تازه به فرش مورد علاقه مشتریان در بازارهای داخلی و خارجی و مورد استفاده منازل تبدیل می‌شود.

این فرش‌ها به نمایشگاه شرکت فرش منتقل شده و فروش بارزگانی روی آن صورت می‌گیرد و این اقدام، بعد دیگری از فعالیت‌های شرکت فرش آستان قدس رضوی را تشکیل می‌دهد. فرش‌های دست دو، چه به دلیل برخورداری از ملاک‌های سطح بالای تولید، چه ابعاد بزرگ‌پارچه آن‌ها که کمتر جایی از دنیا امکان تولید آن را دارند، و نیز بعد تبرک و تیمن فرش‌های استفاده شده در حرم مطهر، هم در بازار داخلی و هم از سوی مشتریان خارجی بسیار مورد استقبال قرار می‌گیرد.

او در پاسخ به این پرسش که «آیا فرش نو هم در شرکت به فروش می‌رسد یا خیر؟» می‌گوید: بله. مازاد مصرف حرم مطهر حضرت رضا(ع) نیز سالانه به صورت متوسط 600 تا یک هزار متر مربع فرش دستباف در نمایشگاه شرکت فرش آستان قدس رضوی به قیمت ت=مناسب به معرض فروش گذاشته می‌شود. 

وسعت بخشی به دایره تولید و عرضه

رئیس هیئت مدیره شرکت فرش آستان قدس رضوی یک بخش جدید از اقدامات این شرکت را بر اساس نیاز امروز مردم کشورمان و تأکید و دستور حجت الاسلام والمسلمین مروی تولیت آستان قدس رضوی تشریح می‌کند که از اواخر سال 1399 در دستور کار آن‌ها قرار گرفته است: با توجه به اینکه کمبود بارش‌های سالیانه موجب بیکاری کشاورزان و بی رونق شدن دامداری‌ شده، از حدود یکسال پیش تولید فرش دستباف به شیوه برون سپاری را با دو هدفِ اشتغال‌زایی در مناطق محروم کشور و نیز تولید و فروش محصول مطلوب بازار شروع کردیم تا از این رهگذر درآمد پایدار قابل محاسبه‌ای برای این قشر فراهم شود و به مرور مشکلات خود را مرتفع سازند.

به گفته نعیم‌آبادی، برای این منظور با پیشران‌های فعال در هر منطقه که با کارگاه‌های فرش بافی مرتبط هستند، به صورت غیر متمرکز وارد قرارداد بافت فرش شدیم. در حال حاضر این کار در 15 نقطه کم برخوردارتر کشور از جمله حاشیه شهر مشهد و روستاهای مرندیز، احمدآباد، فیض آباد، قلعه نو و شهرستان‌های گناباد، بجستان، کوهسرخ، یک روستا در اطراف بافق یزد، دره شهر ایلام و در آینده نزدیک در مناطق حاشیه‌ای شهر کاشان و نائین استان اصفهان، زابل سیستان و بلوچستان و بیرجند خراسان جنوبی در حال انجام است. به این ترتیب، بر اساس ابعاد دارهای فرش‌بافی فعال در کارگاه‌های هر منطقه، نقشه و مواد اولیه را در اختیار پیشران‌ها می‌گذاریم. فرش بافته شده متعلق به شرکت فرش است و بافندگان به صورت پیمانکاری از شرکت ماهانه دستمزد می‌گیرد تا فرش تولید شده در بازار داخلی به فروش برسد.

مهندس نعیم آبادی در پایان این گفت وگو نیز اشاره‌ای به استراتژی توسعه محصول و بازار این شرکت دارد و اضافه می‌کند: اکنون شرکت فرش در حال تکمیل سبد کالای تولیدات خود از طریق تنوع رنگ، طرح و بافت است تا طیف رنگارنگ سلایق داخلی را پوشش دهد و به تدریج به سمت صادرات و بازارهای خارج از کشور قدم بردارد.

شماری از قالی‌بافان شرکت فرش آستان قدس رضوی که در کارگاه شهرستان راور کرمان مشغول بافت فرش هستند، راهی مشهد شدند و به توفیق زیارت حرم حضرت علی ابن موسی‌الرضا(ع) نائل آمدند.

این هنرمندان قالی‌باف همزمان با دهه کرامت، با هماهنگی و میزبانی شرکت فرش آستان قدس به زیارت حرم امام هشتم(ع) تشرف یافتند و بر سفره مهمانسرای حضرت رضا(ع) نیز اطعام شدند.

حدود 30 نفر از فرش‌بافان فعال در کارگاه راور در این سفر زیارتی به مدت 2 روز در زائرسرای رضوی اسکان یافتند.

گفتنی است کارگاه راور به‌عنوان سومین کارگاه تولید فرش دست‌باف شرکت فرش آستان قدس رضوی پس از مشهد (کنه‌بیست) و کاشمر به شمار می‌آید.

همزمان با دهه کرامت و در آستانه زادروز امام رئوف علی‌بن موسی‌الرضا(ع)، قالی‌بافان کارگاه کاشمر شرکت فرش آستان قدس رضوی زائر بارگاه امام هشتم شدند.

حدود 190 نفر از قالی‌بافانی که در کارگاه تولید فرش شماره ۲ شرکت فرش آستان قدس به بافت فرش برای حرم مطهر رضوی اشتغال دارند، با میزبانی و هماهنگی شرکت راهی مشهد شدند تا این بار خود زائر حرم مطهر شوند و پا بر دست‌بافته‌های خود بگذارند.

این زائران قالی‌باف روز آدینه 13 خرداد 1401 در مهمانسرای حضرت رضا(ع) بر سفره اطعام رضوی مهمان شدند.