آشنایی با موزه فرش آستان قدس رضوی

فرش ایرانی نمونه‌ای فاخر و ارجمند از هنر، فرهنگ و تمدن ایرانی است. تار و پود فرش‌های ایرانی آمیخته با طرح‌ها و نقوشی جذاب و دلفریب سرسار از شگفتی و زیبایی و هنر هستند و به خوبی هنر والا و ذوق و سلیقه‌ی هنرمندان و فرش‌ بافان ایرانی را به نمایش در می‌آورند.

از دیگر سو خراسان و شهر مشهد نیز با قدمتی دیرینه و کهن، پایگاهی برای ظهور هنرهای گوناگون بوده‌است و اکنون «موزه فرش آستان قدس رضوی» در قلب مشهد و در مجاورت بارگاه مطهر رضوی، جایگاهی مناسب برای ارایه فرش‌های دست‌باف و گرانبهاست.

موزه فرش آستان قدس رضوی پیشتر در بنایی کوچکتر مستقر بود ولی ساختمان جدید و کنونی آن در سال 1390 به‌صورت گنجینه‌ای مستقل در مجاورت موزه مرکزی آستان قدس رضوی و در ساختمانی سه طبقه افتتاح و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

طبقه همکف این موزه به نمایش قالی‌ها و فرش‌های بافته شده در نواحی مرکزی و شرقی ایران و نیز برخی قالی‌های پرده‌ای اختصاص یافته است که در زیبایی کم‌مانند تلقی می‌شوند.

طبقه دوم موزه محل نشان دادن قالی‌ها و فرش‌های بافته شده در مناطق غرب و شمال غربی ایران و همچنین قالیچه‌ها و گلیم‌های بافته شده توسط هنرمندان فرشباف عشایر و ایلات کشور است و طبقه منهای یک به نمایشگاه قالی‌ها و گلیم‌های بافته شده در دوره‌ی صفوی و فرش‌های بزرگ بافته شده در مشهد اختصاص یافته است.

این قالی‌ها از جنبه‌های متعددی از جمله قدمت و دیرینگی، اصالت و نفاست و لحاظ شدن ویژگی‌های هنری بدیع و درخور توجه هستند.

موزه فرش آستان قدس رضوی را می‌توان به‌عنوان بزرگ‌ترین موزه تخصصی فرش در خاورمیانه دانست که حدود یکصد تخته فرش را به نمایش عمومی درآورده است و شمار بسیاری فرش را نیز در مخزن خود به شیوه تخصصی نگاهداری می‌کند.

نزدیک به ۹۰ درصد فرش‌های این موزه توسط بانیان خیر و عاشقان حضرت رضا (ع) در زمان‌های مختلف به این مجموعه اهدا و وقف و بقیه آن نیز به سفارش این مجموعه برای استفاده در حرم مطهر رضوی و دیگر اماکن متربکه خریداری ‌شده است.

 

 

از جمله آثار نفیس و ارزشمندی که در این موزه زیبا به نمایش درآمده مجموعه‌ای از قالی‌ها و گلیم‌های کرک و ابریشم بافته شده در دوره صفوی هستند که به قالی‌های ایران و هند معروف هستند که برای استفاده در حرم بافته شده اند. برخی از این قالی‌ها وقف و نذر شده و دارای کتیبه هستند (مانند قالی‌های پرده‌ای محرابی درختی، که به تاریخ ۱۳۲۰–۱۳۲۲ ق. به سفارش عبدالله تبریزی توسط استاد محمد کرمانی بافته شده‌اند)، و برخی به سفارش آستان قدس رضوی بافته شده‌اند (مانند قالی‌های پرده‌ای ارجمند کرمانی)، و بر درهای ورودی به فضای زیارتی نصب می‌شدند.

قالی‌های استاد عبدالمحمد، عبدالحمید و علی‌خان عمواوغلی و نیز قالی زنده‌یاد محتشم از آثار شاخص و مورد توجه کارشناسان فرش، و مجموعه قالی‌های تصویری اهدایی برادران صفدرزاده حقیقی از آثار دیدنی این موزه محسوب می‌شوند. از آثار دیگر ارزشمند آستان قدس رضوی مجموعه نفیس منسوجات آن بخصوص صندوق پوش‌ها و ضریح پوش‌های تاریخی و هنری حرم مطهر است، که قدیمی‌ترین اثر کتیبه دار آن مربوط به تاریخ ۹۵۲ هجری است.

 

 

هر فرشی (جز فرش‌های مشهور که بازدیدکنندگان پیگیر دیدن آن هستند) یک دوره استراحت و نگهداری در مخزن دارد. موزه مجهز به سیستم اعلان و اطفای حریق، دما و رطوبت است که به‌صورت دیجیتال اندازه‌گیری می‌شود.

روش نمایش فرش‌ها در موزه بهترین روش نمایشی در دنیا به دو صورت افقی با شیب بسیار ملایم که فرش به‌هیچ‌وجه آسیب نمی‌بیند و روش عمودی با استفاده از نوارچسب وُلکرو (نوارچسب‌ها وزن فرش را به‌صورت متعادل در همه سطوح آن تقسیم می‌کنند) که بر اساس ابعاد و وزن خود فرش نگهداری می‌شود و به نمایش گذاشته‌شده است.

موزه تخصصی فرش آستان قدس رضوی، هرروز از ساعت ۸ تا ۱۲:۳۰ روزهای شنبه تا چهارشنبه و از ساعت ۸ تا ۱۱:۳۰ روزهای پنج‌شنبه‌ و جمعه‌ و ایام تعطیل رسمی در صحن کوثر حرم مطهر رضوی، در مجاورت موزه مرکزی آستان قدس رضوی، پذیرای دوستداران فرهنگ و هنر ایرانی اسلامی است.

_2
پای صحبت طراح پیشکسوت فرش‌های حرم
 فرش
گنجینه فرش‌های وقفی؛ از سجاده حاج حسین ملک تا فرش‌های نفیس 100 ساله
 به پیشینه و شیوه‌های وقف فرش برای حرم مطهر رضوی
نگاهی به پیشینه و شیوه‌های وقف فرش برای حرم مطهر رضوی
 حرم در شبکه خبر
فرش حرم در شبکه خبر